Landverhuizers
In 1848 zijn vele separatisten teruggekeerd naar de Hervormde Gemeente.
In de jaren daarna vertrekt een deel van de gemeente naar Noord-Amerika, evenals veel andere leden van de toenmalige Kruisgemeenten. De emigratie hangt samen met de meningsverschillen in de gemeente, maar ook met de economische crisis die mensen een goed heenkomen doet zoeken.
In de kerkeraadsnotulen van de gemeente Den Helder wordt op 1 maart 1846 geschreven over een bezoek van ouderling J. Juch aan Krabbendam: ‘Ouderling J. Juch doet verslag van zijn reis naar Krabbendam en Duinkant, dat Z.E. onder straf gesteld heeft en sencure aangezegd. Jansie Ton, Jacob de Jong, Gerrit Eenigenburg, Klaas van Lienen, Trijntje Velthuis, Pieter Akkerman en Antje Dalenberg wegens scheurmakerij’.
Genoemde personen zijn waarschijnlijk medestanders van dominee Wüst, een felle voorganger van de Kruisgemeenten, hij is in maart 1846 predikant geworden in Giesendam, maar raakt daar steeds meer in de problemen.
De kerkeraadsnotulen van Den Helder vermelden op 14 januari 1847:
‘Brieven ingekomen van Ds. Wüst, welke zeer ongunstig en oproerwekkend moeten zijn’. In 1848 wordt hij uit het ambt ontheven.
In 1847 reist Ds. Wüst voor het eerst naar Amerika. Hij begeleidt dan een groep emigranten van Holland naar South Holland (Illinois). Later komen er nog verscheidene families bij. Er is hier voldoende goede en goedkope grond om een boerderij te beginnen.
Al gauw wordt er een kerk opgericht, de Dutch Reformed Church of Low Prairie. Ds. Wüst vestigt zich hier, krijgt zijn ambt terug en wordt de eerste voorganger.
Het is de eerste Nederlandse emigrantengemeente in die omgeving en wordt beschouwd als het begin van het kerkelijke leven ter plaatse.
Ds. W.C. Wüst.
De separatisten
De namen (in Amerikaanse vorm) van de emigrantenfamilies die in 1849 vertrokken:
Meester Peter Dejong, Jacob Dejong, Cornelius Kuyper, John Yonker, John Bras, Johannes Ambuul, Peter Dalenberg, John Ton, Klaas Dalenberg, Hark Eenigenburg, Gerrit Eenigenburg, Lenert Vandersyde, Peter Oudendyke, Cornelius Dalenberg en Cornelius Hoogendunk.
Jan Ton, ∗Zuid- Schermer. Gedoopt in Akersloot. Hij hielp aan het graven van het Noord-Hollands Kanaal en verhuisde steeds verder van huis.
Na gereedkomen van het kanaal en terugkeer in de Schermer kreeg, hij heimwee naar zijn maten, die rond Den Helder waren neergestreken, toen het karwei was geklaard. Na tien jaar verhuisde hij toch nog naar Krabbendam. Hier woonde ook zijn zus Jannetje Ton gehuwd met Gerrit Eenigenburg.
In april 1849 vertrekt er weer een groep afgescheidenen naar Amerika. Die groep telt een heel aantal Krabbendammers uit de ‘richting’ van Ds Wüst. Onder hen zijn twee kinderen van Jan Ton, de woordvoerder van de eerste separatisten in Krabbendam: Jannetje Ton en Jan Ton Jr. Zoon Jan is ongehuwd, terwijl Jannetje gehuwd is met Gerrit Eenigenburg.
In totaal wagen vijftien gezinnen met de zeilboot ‘Boston’ de overtocht. Het wordt een zware reis, 17 mensen komen onderweg om, door de cholera. Vanuit New York reist de groep, met andere boten, verder naar Chicago. In juni, na een reis van zestig dagen, vestigen ze zich tenslotte in Roseland (Illinois). Ze bouwen al in 1850 hun eerste kerk, de First Reformed Church of Roseland. Na de nodige uitbreidingen bouwt men in 1887 een nieuwe kerk met 1400 zitplaatsen.
Jannetje Ton en Gerrit Eenigenburg gingen met vier kinderen op reis naar Amerika, maar op zee overlijden de drie jongsten aan cholera. In Amerika krijgen ze nog vijf kinderen. In 1853 trekken ze vanuit Roseland naar de streek die nu Lansing heet, een toen nog primitief land met moerassen, prairies en dichte bossen. Ze zijn de tweede familie die zich hier vestigt in het latere dorp en beginnen met succes een boerderij. Ook zij vormen het begin van een nieuwe gemeente, de First Reformed Church of Lansing. De eerste kerk wordt daar in 1860 gebouwd. Ds. Wüst heeft zowel contact gehad met de gemeente van Roseland als die van Lansing. Maar in 1850 schrijven J. en P. de Jong een brief aan hun broer in Krabbendam. Zij spreken daarin hun teleurstelling uit over dominee Wüst, die in Amerika geschorst werd, en vragen raad over een nieuwe predikant. Dominee Wüst is uiteindelijk teruggekeerd naar Nederland en in 1886 overleden.
Echtpaar Gerrit Eenigenburg – Jannetje Ton
Een stukje van de stamboom.
Gerrit en Jannetje huwden op 29/12 1842 in Schoorl, zij emigreerden in 1849 naar Amerika.
Gerrit ∗30/11 1814 – †10/10 1893. Jannetje ∗08/12 1818 – †08/12 1883.(op haar verjaardag)
Het echtpaar kreeg 9 kinderen, te weten:
- Trijntje ∗Krabbendam 31 /10 1843 – †16/05 1885
- Jan ∗Krabbendam 1845 – †4 jaar oud aan boord van het zeilschip op weg naar Amerika aan de Aziatische Cholera en vond een zeemansgraf met een broertje en een zusje.
- Joris ∗Krabbendam 1846 – † werd slechts 3 jaar.
- Pietertje ∗ 1849 – † werd slechts 1 maand oud.
- John ∗Roseland, Illinois U.S.A.10/05 1850 – †04/12 1920.
- Mary ∗Roseland 16/09 1852 – †01/11 1904.
- George ∗Lansing, Illinois 10/06 1854 – †13/051936.
- Sarah ∗Lansing 26/02 1857 – †18/05 1933.
- Harry ∗Lansing 29/12 1859 – †17/01 1943.
Trijntje Eenigenburg, de oudste dochter, trouwde met Henry Schipperus. Hij was in Holland geboren op 04/05 1840 – †03/10 1901.
Henry en Trijntje werden in 1861 in Chicago in de echt verbonden, ook zij kregen 9 kinderen:
- Elisabeth ∗Chicago 1862 – †??
- Gerrit ∗Chicago 10/01 1865 – †26/041942.
- Daniel ∗Chicago 10/01 1865 – †26/041942.
- Jennie ∗Chicago 27/09 1869 – †29/051933.
- Lizzy ∗Chicago 06/01 1875 – †??
- John ∗Chicago 1877 – †??
- Katie ∗Chicago 13/02 1882 – †09/05 1952.
- Henry ∗Chicago 28/01 1885 – †28 mei 1940.
- Peter ∗Chicago ?? – †??
John Eenigenburg, die als eerste kind in Amerika op 10/05 1850 als zoon van Gerrit en Jannetje Eenigenburg-Ton
werd geboren, trouwde ook met een Nederlandse, Sarah Witte, ∗25/01 1851 – †14/04 1931.
Zij kregen maar liefst 12 kinderen: 9 dochters en 3 zonen:
Jennie, Johanna, Cornelia, Katie, Lizzie, Sarah, Mary, Josie, Gerrit, Cornelis en John.
Deze kinderen kregen ook weer kinderen en zo hebben de volgende generaties voor de veiligstelling van de familienaam Eenigenburg gezorgd.
In Amerika wonen verspreid over het continent zo’n 2500 afstammelingen van de familie Eenigenburg.
Nu is er in de jaren 90 van de vorige eeuw een hernieuwde kennismaking geweest met de familie Eenigenburg uit de States, in 1999 zelfs een uitwisseling, waar verschillende Eenigenburgers voor werden uitgenodigd. De hernieuwde kennismaking, komt verder in dit schrijven naar voren!
Het trieste van dit verhaal is dat Klaas van Schoneveld daar werd getroffen door een hartaanval en ten gevolge hieraan is overleden. Nare bijsmaak aan zo’n leuke gebeurtenis. Klaas, de grondlegger van wat is uitgegroeid tot het huidige museum.
Een zeer vermeldenswaardig verhaal volgt:
In de zomer van 1960 kwam er bij ons thuis een familie uit Amerika aan de deur, zij wilden graag het kerkje bezoeken. Mijn moeder was kosteres van de NH kerk van Eenigenburg, daarom was dit geen vreemde vraag!
Tijdens de rondleiding in het kerkje begon de dame, Bonnie Lucier, die steeds het woord voerde, vragen te stellen over de geëmigreerde separatisten. Hier wisten we weinig vanaf, was ons zelfs een beetje vreemd. Ze beloofde meer informatie te sturen vanuit Californië zodra ze weer thuis was. Hele leuke middag gehad met deze familie. Zoals beloofd volgde de brief met wat informatie omtrent de emigranten.
Dit verhaal kreeg een vervolg in 1962 toen haar oom, Gerrit Eenigenburg uit Chicago, ons met brieven begon te bestoken en allerlei vragen op ons af vuurde over zijn familiegeschiedenis, de familie Eenigenburg.
In die tijd was het nog niet zo gemakkelijk om informatie te krijgen over personen die al ruim 100 jaar geleden waren geëmigreerd. Uiteraard kon het wel, maar dan moest je toch naar ‘Het Archief’ in Haarlem of Alkmaar.
Met het openbaar vervoer was het in Eenigenburg slecht gesteld, we hebben links en rechts nog wel namen en mensen kunnen traceren, maar het verliep niet zo gemakkelijk allemaal. Later hebben we niets meer van deze mensen gehoord.
Tot er een delegatie vanuit Nederland naar de States afreisde en de contacten hernieuwde. Daar is verder alles over bekend.
Toch vind ik het vermelden van onze eerste briefwisselingen wel van belang, zodoende wisten ze van bepaalde zaken toch wel af en konden Eenigenburg en omgeving weer gemakkelijk terugvinden.
Brief van de familie Eenigenburg (Bonnie Lucier) uit West Covina (Californie) aan mevrouw Visser-Bos (A22)
Brief 2 november 1960
Brief van Gerrit Harry Eenigenburg (Chicago, Illinois) aan:
mevrouw C.M. Visser-Bos (A22) Brief 20 maart 1962
Eenigenburgers op familiebezoek in Chicago
Krantenartikel 16 januari 1999
Gerrit Eenigenburg en Jannetje Ton
Gerrit Eenigenburg Amerika